Από τους χριστιανικούς Δελφούς
Πρόκειται για τμήμα τοιχογραφίας, τοποθετημένο σε γύψινο υπόστρωμα. H αρχική παράσταση εικόνιζε την Παναγία ημίσωμη, δεομένη, με το νεαρό Χριστό σε εγκόλπιο (κυκλικό μετάλλιο) στο στήθος. Ήταν πλαισιωμένη από δύο αγγέλους, επίσης σε εγκόλπια. Η παράσταση έφερε επιγραφή: M(HTH)P Θ(E)OY H ΠΛATYTEPA TΩN OYPANΩN.
Κάποτε, η τοιχογραφία αυτή κοσμούσε το καθολικό, την κύρια εκκλησία δηλαδή, της Μονής της Kοίμησης Θεοτόκου στους Δελφούς.
Το μνημείο επισκέφθηκε τον Αύγουστο του 1896 ο θεολόγος και αρχαιολόγος Γεώργιος Λαμπάκης. Το χαρακτήρισε «ανεκτίμητον μουσείον της χριστιανικής τέχνης» και φωτογράφισε τμήματά του, εξασφαλίζοντας έτσι πολύτιμα τεκμήρια στους σημερινούς ερευνητές.
Το 1898, όμως, τόσο το καθολικό όσο και τα γύρω μοναστηριακά κτίσματα γκρεμίστηκαν για να πραγματοποιηθεί η ανασκαφή του χώρου του δελφικού γυμνασίου από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Σύμφωνα με τον Th. Homolle, τότε διευθυντή της Γαλλικής Σχολής, ο κατάγραφος ναός διατηρούσε σχεδόν ανέπαφο τον τοιχογραφικό του διάκοσμο. Ο ίδιος δημοσίευσε τις δύο σωζόμενες επιγραφές, στις οποίες αναφερόταν η χρονολόγηση του κτίσματος το 1743 και η τοιχογράφησή του το 1751.
Στο Μουσείο υπάρχουν δύο σύνολα αποτοιχισμένων τοιχογραφιών που παλαιότερα προβλημάτιζαν ως προς την προέλευσή τους. Το πρώτο, σύμφωνα με την καταγραφή στους καταλόγους μας, ανήκε σε ναό της Αταλάντης, ο οποίος είχε καταστραφεί από σεισμό το 1894. Το δεύτερο προερχόταν από τους Δελφούς και ένα μέρος του είχε ήδη συνδεθεί με το ναό της Παναγίας. Όμως, μετά από πρόσφατη ενδελεχή έρευνα στο φωτογραφικό αρχείο της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής αποδείχθηκε ότι ορισμένες τοιχογραφίες «από την Αταλάντη» προέρχονταν στην πραγματικότητα από το Καθολικό της Μονής της Θεοτόκου, τον ναό του Αγίου Νικολάου και από άλλα χριστιανικά μνημεία των Δελφών.
Το σημαντικό είναι ότι με αυτή την ερευνητική δουλειά καταφέραμε να αποσαφηνίσουμε την προέλευση των αντικειμένων και να ανασυνθέσουμε στο μεγαλύτερο μέρος τους τα εικονογραφικά προγράμματα των δύο ναών.
-
Τμήμα τοιχογραφίας με παράσταση του αγίου Μερκουρίου από το ναό του Αγίου Νικολάου στους Δελφούς. BXM01444
Η τοιχογραφημένη επιφάνεια χωριζόταν σε τρεις ζώνες, στην ανώτερη από τις οποίες εικονίζονταν μαρτύρια αποστόλων, αγίων και ευαγγελικές σκηνές, στη μεσαία στηθάρια αγίων και χαμηλότερα μεμονωμένες ολόσωμες μορφές στρατιωτικών, αναχωρητών και ιαματικών αγίων. Στη ζωγραφική διακόσμηση του ναού αφομοιώνονται παλαιότερα πρότυπα και στοιχεία διαφορετικών παραδόσεων της μνημειακής τέχνης του 16ου και 17ου αιώνα, τα οποία συνδυάζονται με τοπικά ιδιώματα. Το ενδιαφέρον ζωγραφικό σύνολο χαρακτηρίζεται από μια τάση εκλεκτικισμού και ελευθερίας στη σύλληψη, που συχνά παρατηρούνται στη διακόσμηση μικρών μοναστηριών και είναι έργο αξιόλογου εργαστηρίου, ενταγμένου στο πλαίσιο της επαρχιακής τέχνης του 18ου αιώνα.
Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου φιλοξενεί αρκετές τοιχογραφίες από το καθολικό της μονής, καθώς και από άλλα χριστιανικά μνημεία των Δελφών της ίδιας περιόδου.
Εκεί μπορεί να δει κανείς τμήματα παραστάσεων, όπως η Κοίμηση, αλλά και μεμονωμένες μορφές, όπως ο αρχάγγελος Μιχαήλ, ο άγιος Ιάκωβος ο Πέρσης, ο άγιος Νικήτας, η αγία Θεοπίστη με το γιο της Αγάπιο.
Το Μουσείο εκθέτει τις τοιχογραφίες αυτές αφενός για να παρουσιάσει ένα δείγμα της ζωγραφικής παραγωγής του 18ου αιώνα και αφετέρου για να μιλήσει, μέσα από τα σχετικά επιτοίχια κείμενα, για την πρακτική της «αποκάθαρσης» αρχαιολογικών χώρων από τα βυζαντινά και τα νεότερα μνημεία.