Άγιος Σπυρίδωνας ή Άγιος Νικόλαος
Η φορητή αυτή εικόνα αναπαριστούσε τον άγιο Σπυρίδωνα, ένθρονο. Όπως αποκαλύφθηκε όμως, κάτω από την παράσταση αυτή, που χρονολογείται τον 18ο αι., υπήρχε παλαιότερο στρώμα ζωγραφικής που απεικόνιζε το άγιο Νικόλαο ένθρονο του 17ου αιώνα.
Η εικόνα, που προέρχεται από τη Μεσσήνη της Σικελίας, είναι αναθηματική, την αφιέρωσε δηλαδή κάποιος ναυτικός ή έμπορος της περιοχής σε κάποια εκκλησία της πόλης αφιερωμένη στον άγιο Νικόλαο, προστάτη των ναυτικών. Η «μετατροπή» του αγίου Νικολάου πιθανόν προέκυψε γύρω στο 1743, όταν ξέσπασε επιδημία πανούκλας.
Η εικόνα αφιερώθηκε στον άγιο Σπυρίδωνα γιατί θεωρείται προστάτης κατά της πανούκλας.
Στις 28 Δεκεμβρίου του 1908 ένας φοβερός σεισμός ισοπέδωσε ολόκληρη την Μεσσήνη. Aκολούθησε πυρκαγιά και ένα τσουνάμι που ολοκλήρωσαν την καταστροφή. Αμέσως σχεδόν, το ελληνικό κράτος έστειλε δύο πολεμικά πλοία το «Σφακτηρία» με οργανωμένη ιατρική μονάδα και το «Κρήτη» για να βοηθήσουν τους πληγέντες. Οι ναυτικοί του «Σφακτηρία», σε μία «ανασκαφική» επιχείρηση στα ερείπια του Αγίου Νικολάου, του ναού της ελληνικής κοινότητας, ανέσυραν εικόνες και άλλα ιερατικά σκεύη. Όλα τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και από το 1915 φυλάσσονται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Ένα από αυτά είναι και η εικόνα για την οποία μιλάμε εδώ.
-
Στη φωτογραφία τα ερείπια της Μεσσήνης μετά τον σεισμό του 1908.
Τον Ιανουάριο του 2012 το έργο επρόκειτο να ταξιδέψει στην Ιταλία για να παρουσιαστεί σε μια έκθεση. Με αυτή την ευκαιρία οι συντηρητές του ΒΧΜ το εξέτασαν μακροσκοπικά και μικροσκοπικά. Η εξέταση αποκάλυψε παλαιότερη υποκείμενη ζωγραφική επιφάνεια.