ΒΧΜ

Ήδη από τον 14ο και κυρίως τον 15ο αιώνα κι ενώ όλα φαίνεται να οδηγούν στην οριστική κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, μια εντυπωσιακή κινητικότητα εμφανίζεται στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο.

Λόγιοι κληρικοί και λαϊκοί, με αφορμή κυρίως τις θεολογικές αναζητήσεις της εποχής, παράγουν αξιόλογο φιλοσοφικό και θεολογικό έργο. Πολλοί από αυτούς αναπτύσσουν έντονη δράση στη Δύση. Εξοικειώνουν με θεμελιώδη έργα της κλασικής και βυζαντινής γραμματείας τον Δυτικό κόσμο συμβάλλοντας έτσι στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Εξίσου έντονη κινητικότητα παρατηρείται και στον καλλιτεχνικό χώρο. Η βυζαντινή τέχνη, και κυρίως η ζωγραφική, αναπτύσσεται σε πρώην επαρχίες του Βυζαντίου, όπως η Σερβία και η Βουλγαρία, και σε περιφερειακά κέντρα όπως η Θεσσαλονίκη, η Βέροια, η Καστοριά, ο Μυστράς και η Κρήτη.

Σταδιακά διαμορφώνεται μια κοινωνία που ενταγμένη στην Οθωμανική αυτοκρατορία αφομοιώνει στοιχεία από Δύση και Ανατολή. Στο πλαίσιό της θα συσταθεί και η «κοινότητα των Ρωμιών», φορέας της ελληνορθόδοξης παιδείας και της βυζαντινής πολιτισμικής παράδοσης.